Freediver płynący pod wodą na wstrzymanym oddechu. Freediving to nurkowanie na wstrzymanym oddechu, bez korzystania z aparatów tlenowych. Freediver schodzi pod wodę z powietrzem zgromadzonym wyłącznie w płucach, bez jakiejkolwiek aparatury do oddychania. Taka forma nurkowania bywa potocznie nazywana nurkowaniem bez sprzętu, choć w praktyce freediverzy używają pewnych akcesoriów – m.in. masek, płetw, pianek ochronnych czy pasów balastowych.
Freediving łączy sportową rywalizację z wyjątkowym doświadczeniem obcowania z podwodnym światem. W ostatnich latach dyscyplina ta zyskuje coraz większą popularność – do tego stopnia, że po raz pierwszy pojawi się jako oficjalna konkurencja na World Games 2025 w Chengdu.
Historia freedivingu – od starożytności do współczesności
Freediving ma bardzo długą historię, sięgającą zamierzchłych czasów. Ludzie od tysiącleci nurkują na wstrzymanym oddechu, początkowo w celach użytkowych – na przykład, aby wydobywać z dna morza pożywienie (ryby, małże), gąbki czy perły. Archeolodzy odkryli pozostałości takich praktyk, jak prehistoryczne kopce muszli małży datowane na ponad 100 tysięcy lat czy starożytne perły z ok. 5500 r. p.n.e. pozyskane przez nurków. W starożytności wykorzystywano również nurków na bezdechu do celów militarnych. W wielu kulturach rozwinęły się tradycje nurkowania swobodnego, jak choćby słynne ama – japońskie poławiaczki pereł i innych skarbów morza.
Współczesna, sportowa odsłona freedivingu zaczęła kształtować się dopiero w XX wieku. Za punkt zwrotny uważa się ustanowienie pierwszych oficjalnych rekordów głębokości: 30 m w 1949 roku oraz 50 m w 1961 roku. W kolejnych dekadach przekroczono 100 m (1976) oraz 150 m (1999). Obecny rekord świata w nurkowaniu bez ograniczeń wynosi aż 214 m (ustanowiony w 2007 roku). Rosnące zainteresowanie nurkowaniem swobodnym zaowocowało powstaniem dedykowanych organizacji – w 1991 roku utworzono AIDA International, federację zrzeszającą freediverów z całego świata i ustanawiającą jednolite standardy rywalizacji oraz szkolenia. Od tego czasu freediving rozwija się dynamicznie jako sport, a zawody oraz kolejne rekordy przyciągają coraz większą uwagę mediów.
Freediving – zasady i dyscypliny sportowe
Jako dyscyplina sportowa freediving obejmuje różne konkurencje polegające na maksymalnie długim wstrzymaniu oddechu, zanurkowaniu na jak największą głębokość lub przepłynięciu jak najdłuższego dystansu pod wodą. Wyróżnia się dwie główne kategorie: konkurencje głębokościowe (na wodach otwartych) oraz konkurencje basenowe (na pływalni). W konkurencjach głębokościowych celem zawodnika jest zanurkowanie jak najgłębiej na jednym wdechu – na przykład w ramach stałego balastu (Constant Weight). Konkurencje basenowe skupiają się natomiast na odległości lub czasie: dynamika w płetwach (DYN) bądź bez płetw (DNF) to próby przepłynięcia pod wodą jak najdłuższego dystansu, a statyczna apnea (STA) polega na jak najdłuższym wstrzymaniu oddechu w bezruchu.
Zasady rywalizacji w zawodach freedivingowych są ściśle określone przez międzynarodowe federacje (AIDA, CMAS). Każda próba odbywa się pod nadzorem sędziów i zabezpieczenia. Po wynurzeniu zawodnik musi zachować przytomność i poprawnie wykonać tzw. protokół powierzchniowy – zdjąć maskę, pokazać znak “OK” i zasygnalizować, że wszystko w porządku. Dopiero spełnienie tych wymogów oznacza zaliczenie próby. Ewentualna utrata przytomności (tzw. blackout) lub błąd w procedurze skutkuje dyskwalifikacją próby, co gwarantuje bezpieczeństwo i uczciwość rywalizacji.
Bezpieczeństwo w freedivingu: kluczowe zasady
Bez względu na to, czy traktujemy freediving jako sport wyczynowy czy rekreację, należy rygorystycznie przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Podstawową regułą jest nurkowanie w parze – nigdy nie należy schodzić pod wodę samotnie. Zawsze powinien towarzyszyć nam partner, który w razie potrzeby udzieli pomocy. Ważne jest również posiadanie wiedzy z zakresu pierwszej pomocy – freediver i asekurujący go partner muszą wiedzieć, jak reagować, gdyby doszło do omdlenia lub blackoutu pod wodą. Trzeba znać swoje ograniczenia i stopniowo je przesuwać – brawura i ignorowanie sygnałów organizmu są we freedivingu bardzo niebezpieczne. Inne istotne zasady to:
- Planowanie i warunki: przed każdym nurkowaniem określ plan (maksymalna głębokość/dystans, czas) i sprawdź warunki (temperaturę wody, falowanie, widoczność); dostosuj do nich swoje działania.
- Kontrola kondycji: oceniaj realistycznie swoje możliwości i nie podejmuj prób ponad siły, zwłaszcza bez odpowiedniego przygotowania.
- Odpowiedni sprzęt: korzystaj z właściwie dobranego wyposażenia (np. odpowiednio wyważonego pasa balastowego), które zwiększy Twoje bezpieczeństwo i komfort.
Przestrzeganie tych zasad znacząco minimalizuje ryzyko związane z nurkowaniem na bezdechu. Nawet doświadczeni freediverzy nigdy nie lekceważą kwestii bezpieczeństwa – to fundament udanego i odpowiedzialnego nurkowania.
Freediving – trening i przygotowanie
Trening freedivera różni się od typowego treningu pływackiego czy siłowego, ponieważ duży nacisk kładzie się w nim na pracę z oddechem oraz psychiką. Po pierwsze, kluczowe są ćwiczenia oddechowe – nauka prawidłowego oddychania przeponowego i technik relaksacyjnych. Regularne praktykowanie specjalnych tablic oddechowych (ćwiczeń polegających na naprzemiennym wstrzymywaniu oddechu i kontrolowanym oddychaniu w określonych interwałach) poprawia wytrzymałość organizmu na brak tlenu i pozwala wydłużać czas przebywania pod wodą. Po drugie, ważna jest ogólna kondycja fizyczna – wydolność tlenowa i siła. Wielu freediverów uzupełnia trening nurkowy pływaniem, bieganiem czy ćwiczeniami aerobowymi, by poprawić ogólną wydolność organizmu. Niezbędna jest także nauka wyrównywania ciśnienia w uszach i zatokach, aby bezpiecznie schodzić na większe głębokości.
Równie istotna jest sfera mentalna. Freediving uczy opanowania, koncentracji i zachowania spokoju nawet w sytuacjach stresowych, dlatego wielu adeptów włącza do treningu techniki medytacyjne i wizualizacje – pomagają one kontrolować oddech oraz reakcje organizmu na brak tlenu. Dla najlepszych efektów ważne jest stopniowe przesuwanie granic pod czujnym okiem partnera oraz zachowanie systematyczności treningów (zarówno w wodzie, jak i na lądzie). Na koniec warto podkreślić, że najlepiej rozpoczynać przygodę z freedivingiem pod okiem specjalistów. Profesjonalny kurs oferowany przez organizacje takie jak AIDA, CMAS czy PADI nauczy Cię od podstaw właściwej techniki i zasad bezpieczeństwa – to świetna baza do dalszego samodzielnego doskonalenia umiejętności.
Gdzie trenować freediving?
Wiele osób początkujących zastanawia się, gdzie można trenować freediving i rozwijać swoje umiejętności w polskich warunkach. Najbardziej dostępnym miejscem jest basen – w niemal każdym mieście znajdziemy pływalnię, na której da się ćwiczyć statyczne wstrzymywanie oddechu czy próby dynamiczne pod wodą (oczywiście zawsze z partnerem asekurującym). W Polsce działa też sporo klubów freedivingowych organizujących regularne treningi basenowe. Warto dołączyć do takiego klubu lub grupy – wspólne ćwiczenia z bardziej doświadczonymi osobami zapewniają zarówno motywację, jak i bezpieczeństwo.
Do treningu głębokościowego przydają się specjalistyczne obiekty lub odpowiednie akweny. Od 2020 roku w Polsce mamy wyjątkowe miejsce – basen Deepspot w Mszczonowie pod Warszawą, najgłębszy basen nurkowy w Europie o głębokości aż 45 metrów. Deepspot umożliwia bezpieczne zejścia na duże głębokości w kontrolowanych warunkach (ciepła, klarowna woda i stała opieka instruktorów) – to świetny poligon treningowy. Ponadto naturalnym środowiskiem do uprawiania freedivingu są również jeziora. W Polsce popularnym miejscem głębokich nurkowań jest Jezioro Hańcza (najgłębsze jezioro kraju, ok. 105 m), gdzie odbywają się zawody i zgrupowania freediverów. Najważniejsze, by zawsze wybierać akweny sprawdzone i trenować w towarzystwie innych osób oraz po odpowiednim przeszkoleniu.
Freediving na World Games 2025
World Games 2025 w Chengdu (7–17 sierpnia 2025) będą historyczne dla środowiska freediverów – po raz pierwszy ta dyscyplina znajdzie się w programie tej imprezy. Zawodnicy rywalizować będą w konkurencji Dynamic Apnea, czyli pływaniu pod wodą na odległość w basenie na jednym oddechu. Zaplanowano dwa rodzaje prób: dynamika bez płetw oraz dynamika w płetwach (z monopłetwą lub bi-fins) – osobno dla kobiet i mężczyzn. Ponadto odbędą się także zawody para-freediving dla sportowców z niepełnosprawnościami, w analogicznych konkurencjach. Łącznie w zmaganiach freedivingu weźmie udział niewielka elita najlepszych zawodników na świecie – 16 osób (po 8 kobiet i 8 mężczyzn), wyłonionych w cyklu kwalifikacji przez Światową Federację Nurkowania (CMAS).
Dla polskiego sportu będzie to ogromna szansa na sukces. Polska od lat należy do światowej czołówki freediverów. Przykładowo Julia Kozerska ustanowiła rekord świata w dynamice bez płetw, pokonując 213 m na jednym oddechu, a Magdalena Solich-Talanda jest rekordzistką świata w dynamice z płetwami z wynikiem 277 m. Takie osiągnięcia plasują Polki w gronie faworytek do medali. Polscy zawodnicy również należą do ścisłej światowej czołówki – czekają nas zatem emocjonujące występy naszych reprezentantów w Chengdu. Niezależnie od wyników, debiut freedivingu na World Games 2025 z pewnością przyczyni się do dalszej popularyzacji tego sportu. Miliony widzów będą miały okazję zobaczyć na własne oczy, na czym polega rywalizacja we freedivingu – być może część z nich zainspiruje się, by samemu spróbować nurkowania na bezdechu.
Freediving to coś więcej niż sport – dla wielu osób staje się prawdziwą pasją i sposobem na życie. Łączy element rywalizacji z dążeniem do samodoskonalenia oraz głębokim kontaktem z naturą. Ta dyscyplina uczy pokory, a zarazem ukazuje niezwykłe rezerwy drzemiące w ludzkim ciele i umyśle. Debiut freedivingu na tak dużej arenie jak World Games sprawi, że o nurkowaniu na wstrzymanym oddechu usłyszy szersza publiczność – co może zachęcić wiele osób do spróbowania freedivingu.
