Żelazo odgrywa ważną rolę w organizmie sportowca – zarówno jego niedobór, jak i nadmiar mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a także powodować pogorszenie wyników sportowych. Dowiedz się, jakie są objawy wysokiego i niskiego poziomu żelaza.
Dlaczego prawidłowy poziom żelaza u sportowców jest tak ważny?
Żelazo to pierwiastek, który wchodzi w skład wielu białek niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednym z nich jest hemoglobina, która znajduje się w krwinkach czerwonych (erytrocytach) i bierze udział w transporcie tlenu do tkanek (w tym tkanki mięśniowej) w całym organizmie.
Żelazo uczestniczy w zaopatrywaniu mięśni w tlen, który jest im niezbędny do pracy. Jednak to nie wszystko. Odgrywa ważną rolę w organizmie sportowca również ze względu na to, że:
- uczestniczy w przemianach energetycznych;
- wchodzi w skład mioglobiny, czyli białka mięśni, które stanowi “magazyn” tlenu (w przypadku intensywnego wysiłku fizycznego dochodzi do uwalniania tlenu z mioglobiny, co umożliwia dalszą pracę mięśni);
- jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego i nerwowego;
W związku z tym niedobór tego pierwiastka może przekładać się zarówno na gorsze samopoczucie, jak i wyniki sportowe. Z drugiej strony nadmiar też nie jest wskazany. Jaki poziom żelaza jest nieprawidłowy i jakie może powodować objawy?
Niski poziom żelaza – przyczyny i objawy
Niski poziom żelaza prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza. Szczególnie narażeni na jej rozwój są wegetarianie i weganie, osoby z niektórymi chorobami przewodu pokarmowego, a także kobiety. Co może być przyczyną niskiego poziomu żelaza w tych grupach oraz u innych sportowców? Jakie objawy powinny skłonić osobę trenującą do wykonania badania poziomu żelaza?
Przyczyny
Do przyczyn niskiego poziomu żelaza należą:
- nieodpowiednio zbilansowana dieta (szczególnie wegetariańska i wegańska, ponieważ żelazo niehemowe obecne w tych dietach charakteryzuje się mniejszą przyswajalnością);
- zaburzenia wchłaniania spowodowane chorobami przewodu pokarmowego (np. chorobą Leśniowskiego-Crohna);
- zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek, które wynika z intensywnego wysiłku fizycznego;
- utrata krwi, której przyczyną w przypadku kobiet mogą być obfite miesiączki, ale także np. choroba wrzodowa lub uraz;
Co, jeśli któryś z powyższych czynników doprowadzi do niskiego poziomu żelaza? Jakie są jego objawy?
Objawy
Objawy obejmują m.in. bladość skóry, bóle i zawroty głowy, ciągłą senność, problemy z koncentracją. Oprócz nich mogą pojawić się problemy z suchością skóry, łamliwością paznokci i nadmiernym wypadaniem włosów.
Nie zawsze są to objawy spowodowane niskim poziomem żelaza. Aby upewnić się, że to on jest przyczyną, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać m.in. badanie poziomu żelaza i ferrytyny (wchodzą one w skład wielu pakietów badań dla sportowców dostępnych np. w ALAB Sport).
Wysoki poziom żelaza – przyczyny i objawy
Jaki poziom żelaza jest niebezpieczny? Nie tylko za niski. Równie problematyczny jest wysoki poziom żelaza u sportowców, który może sygnalizować początek choroby.
Przyczyną wysokiego poziomu żelaza może być hemochromatoza pierwotna lub wtórna. Jest to choroba, w której przebiegu dochodzi do zwiększonego wchłaniania żelaza w jelicie cienkim i nadmiernego gromadzenia się go w tkankach (szczególnie w stawach, przysadce mózgowej, sercu, trzustce i wątrobie). W przypadku hemochromatozy pierwotnej przyczyną takiego stanu rzeczy są uwarunkowania genetyczne.
Z kolei hemochromatoza wtórna nie ma podłoża genetycznego. Jej przyczyną mogą być wielokrotne transfuzje krwi czy choroby (np. przewlekła choroba wątroby), które prowadzą do nadmiernego gromadzenia się żelaza w organizmie.
Przyczyną wysokiego poziomu żelaza może być również niewłaściwa suplementacja i przyjmowanie zbyt dużych dawek żelaza. W związku z tym należy pamiętać, że przyjmowanie suplementów powinno być poprzedzone badaniami laboratoryjnymi i konsultacją z lekarzem – ze względów bezpieczeństwa dawek nie należy ustalać samodzielnie.
Jakie są objawy wysokiego poziomu żelaza? Zazwyczaj są one mało specyficzne, przez co mogą być kojarzone z innymi problemami zdrowotnymi. Należą do nich m.in.:
- ciągłe osłabienie i zmęczenie,
- zaburzenia nastroju,
- bóle brzucha i inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego,
- zaburzenia gospodarki hormonalnej,
- brązowe zabarwienie skóry (szczególnie w okolicy kolan, łokci i twarzy),
- bóle i stany zapalne stawów.
Więcej na temat objawów podwyższonego poziomu żelaza przeczytasz w artykule: https://alabsport.pl/blog/co-oznacza-podwyzszone-zelazo-i-kiedy-wykonac-badanie-zelaza-we-krwi
Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza mogą negatywnie wpływać na zdrowie i wyniki osiągane przez sportowców – niski poziom prowadzi do zmęczenia, spadku wytrzymałości i osłabionej regeneracji, a nadmiar może powodować stres oksydacyjny oraz uszkodzenia narządów. Jeśli chcesz zadbać o optymalną formę i zapobiec problemom zdrowotnym, pamiętaj o regularnym badaniu poziomu tego pierwiastka.
- https://alabsport.pl/blog/co-oznacza-podwyzszone-zelazo-i-kiedy-wykonac-badanie-zelaza-we-krwi/ dostęp: 10.02.2025
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50964,hemochromatoza, dostęp: 10.02.2025
- Bacon, Bruce R., et al. „Diagnosis and management of hemochromatosis: 2011 practice guideline by the American Association for the Study of Liver Diseases.” Hepatology 54.1 (2011): 328-343.
- Olchowy, Cyprian, et al. „Stany chorobowe związane z nadmiernym gromadzeniem żelaza oraz metody oznaczania zawartości żelaza w wątrobie.” Acta Haematologica Polonica48.4 (2017): 308-315.
Artykuł sponsorowany
